De groei van de Nederlandse wijnbouwsector in 2024 is bescheiden. In mei en juni gingen er ruim 40.000 wijnstokken de grond in. Dat aantal was in 2023 maar liefst 3 keer zo groot. De nieuwe aanplant beslaat een oppervlakte van 12,5 hectare, verspreid over 5 provincies. Dat was in 2023 nog 22,5 hectare. De bescheiden groei zorgt er wel voor dat de 215 commerciële Nederlandse wijndomeinen voor het eerst gezamenlijk een oppervlakte hebben van meer dan 400 hectare.
Deze longread zet alle cijfers van de groei op een rij. In 2024 gaan er 4 nieuwe domeinen van start, die zich op één na in het hoge noorden bevinden. Er zijn 8 domeinen die uitbreiden. Frankrijk zit in z’n maag met een overschot aan wijn. Dat is het afgelopen jaar groter geworden. Het Franse ministerie van Landbouw maakt daarom veel geld vrij om het wijnoverschot weg te spoelen. Goede Nederlandse wijn is populair. De vraag is groter dan het aanbod.
Schaars en duur
Die wetenschap zorgt langzaamaan voor meer samenwerking tussen Nederlandse wijnboeren. De vrees voor concurrentie neemt af. Intussen is het voor potentiële wijnboeren verdraaid lastig om hun droom te realiseren. De grond in Nederland is schaars en daarom duur. Een klein deel van de agrarische sector overweegt een overstap naar de wijnbouw. Dat is nog niet zo simpel, want de eerste 3 tot 5 jaar levert een wijngaard geen cent op.
Houdgreep
De provincie Limburg is de eerste provincie die jonge boeren daarom een steuntje in de rug wil geven. Niet zo gek, want de uitstoot van wijnbouw is minimaal en het ruimtebeslag bijzonder klein. Voor boeren is een overstap interessant, omdat ze dan verlost zijn van de houdgreep van de supermarkten. “De prijzen worden bepaald door een paar grote supermarkten en handelaren daar omheen”, vertelt Johan van der Velde van domein De Kleine Schorre.
Aardappels en spruitjes
Hij stapte pakweg 20 jaar geleden over van de teelt van aardappels en spruitjes naar de wijnbouw. “Nu bepalen supermarkten en handelaren al wat volgend jaar de prijs van een product is, ongeacht het aanbod. Meestal zit die prijs rond de kostprijs, soms er net onder en soms er net boven. Ik heb meegemaakt dat een grote supermarkt na 2 jaar het contract verbrak. Dan heb je net al je investeringen gedaan en dan blijken de boontjes uit Marokko goedkoper.”
Noorden
Dat wil Johan nooit meer. “Nu heb ik alles in eigen hand. Als Gall & Gall nu belt, dan zeg ik: ‘Haha, zoek maar een ander!’ Nee, daar begin ik never nooit meer aan.” De groei van 2024 is onder andere te danken aan de start van 4 nieuwe wijndomeinen, waarvan er nota bene 3 uit het hoge noorden komen. Dat is opmerkelijk. Hieronder vind je een korte beschrijving van de nieuwe domeinen. De wijngaarden in Drenthe en Friesland kozen voor nieuwe druivenrassen. Die in Limburg gaat aan de slag met klassiekers.
Wijndomein Sturing
Henk Sturing windt er geen doekjes om. De asperge- en fruitteler vertelt dat het Drentse Hooghalen, een klein stukje onder Assen, naast een wijngaard ook een wijnmakerij krijgt. “Als je A zegt, moet je ook B zeggen.” Hij is nu 67 jaar oud en zijn schoonzoon zal het bedrijf overnemen. De wijngaard is vooralsnog 0,5 hectare groot. Het lijkt erop dat de investering in een eigen wijnmakerij wijst op ambities om gaandeweg de wijngaard verder uit te breiden. Die keuze is aan de nieuwe generatie. “Maar mijn schoonzoon is erg enthousiast.”
Wijndomein Sturing
Witte druivenrassen
- Solaris (800 stokken)
- Souvignier gris (800 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Regent (400 stokken)
Wijngaard Plaats 77
Valthermond ligt iets boven Emmen. Hier heeft Anne Jager-Hulshof in totaal 4047 wijnstokken aangeplant op een perceel van 2,3 ha. “In ons idee wijken we af van de gebruikelijke plantbreedte.” Evenals in Hooghalen ligt de lat in Valthermond hoog. “Ik denk dat wij willen groeien naar een domein tussen de 5 en 10 hectare”, verklapt Anne. Hoe groot Wijngaard Plaats 77 uiteindelijk wordt, hangt af van de ervaringen die de wijnboerin de komende jaren opdoet.
Wijngaard Plaats 77
Witte druivenrassen
- Johanniter (1100 stokken)
- Solaris (1400 stokken)
- Souvignier gris (1500 stokken)
Wijngaard Slinkehôf
Naast de nieuwe domeinen in Drenthe staat er sinds kort ook een wijngaard in de buurt van het Friese Workum, dicht bij het IJsselmeer. Hier gaat de droom van boomkweker en hovenier Taco Reitsma in vervulling. Hij start met 1,5 hectare. De man uit Oosterzee kiest niet alleen voor wit, maar waagt het ook met een blauw druivenras.
Wijndomein Slinkehôf
Witte druivenrassen
- Johanniter (1100 stokken)
- Sauvignac (400 stokken)
- Solaris (800 stokken)
- Souvignier gris (1000 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Satin noir (500 stokken)
Wijndomein Watersley
Deze Limburgse wijngaard is een vreemde eend in de bijt. Hij is een initiatief van stichting Leif en Leid, die zich inzet voor ouderen. Dankzij een initiatief van wijnbouwer Dolf Ruigt komen nu ook jongeren in beeld. Het unieke project van deze biologische wijngaard linkt de passie voor wijnbouw aan zorg voor de natuur en de ontwikkeling van sociale vaardigheden. Het domein staat naast een voormalig kloostercomplex aan de rand van Sittard. De opbrengst komt vooral ten goede aan jongeren in de Limburgse stad.
Wijndomein Watersley
Witte druivenrassen
- Chardonnay (500 stokken)
- Pinot gris (500 stokken)
- Viognier (250 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Lemberger (100 stokken)
- Pinot noir (500 stokken)
Grote domeinen
Naast de nieuwe domeinen realiseerden 8 bestaande domeinen een kleine of grotere uitbreiding. Het lijkt er steeds meer op dat de grote domeinen steeds groter worden. St. Martinus spant de kroon. Met de uitbreiding in 2024 groeit het Limburgse domein door naar 32 hectare. Als het gaat om uitbreidingen in Zuid-Limburg volgt het ambitieuze Domein Sterreheim met 5,5 hectare op gepaste afstand. Tussen haakjes: Wijndomein d’Hunes in Sint-Geertruid groeide naar 7,0 hectare door de overname van een bestaande hobbywijngaard. In Overijssel zijn het De Wijnmakers die doorgroeien naar 12,3 hectare en Hof van Twente dat uitkomt op 8,5 hectare. De grote domeinen onderscheiden zich steeds meer van kleinere domeinen, bijvoorbeeld door werkzaamheden machinaal uit te voeren.
De nieuwe aanplant van grote domeinen
De Wijnmakers
Witte druivenrassen
- Chardonnay (700 stokken)
- Muscaris (1000 stokken)
Domein Sterreheim
Witte druivenrassen
- Chardonnay (2000 stokken)
- Pinot blanc (1500 stokken)
- Pinot gris (1500 stokken)
Hof van Twente
Witte druivenrassen
- Souvignier gris (2000 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Satin noir (2000 stokken)
St. Martinus
Witte druivenrassen
- Johanniter (2150 stokken)
- Solaris (700 stokken)
- Souvignier gris (3557 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Cabernet cortis (3800)
- Carillon (2000)
- Monarch (4958)
Ambachtelijk
De wijnboeren van kleinere commerciële wijndomeinen doen veel werk met de hand. Met hun ambachtelijke aanpak kunnen ze zich onderscheiden. Om een domein van pakweg 3 hectare te runnen, hoeft hij geen personeel aan te trekken. Daarom kiest de wijnboer er vaak voor om z’n bedrijf niet verder te laten groeien. Een domein kleiner dan 3 hectare levert niet voldoend op om van rond te komen. Daarom hebben veel wijnboeren met een heel bescheiden wijngaard ‘gewoon’ een baan. Soms hebben ze neveninkomsten vanuit activiteiten op het gebied van horeca en/of verblijfstoerisme.
De nieuwe aanplant van kleinere domeinen
Wijngaard Guillaume
Blauwe druivenrassen
- Carillon (600 stokken)
Zaerums Genieten
Witte druivenrassen
- Chardonnay (200 stokken)
- Muscaris (200 stokken)
- Riesling (200 stokken)
- Solaris (1000 stokken)
- Souvignier gris (800 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Rondo (1200 stokken)
Domein Bergen
Witte druivenrassen
- Calardis blanc (200 stokken)
- Sauvignon soyhières (200 stokken)
- Sauvitage (200 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Cabernet noir (200 stokken)
- Laurot (200 stokken)
- Satin noir (200 stokken)
Populariteitsprijs
In 2023 gingen er veel meer stokken van klassieke rassen (72.700) dan van nieuwe rassen (47.490) de Nederlandse bodem in. Dat is dit jaar anders. Tegenover de aanplant van 33.165 stokken van nieuwe rassen staan nu slechts 7.950 stokken van klassieke rassen. De populariteitsprijs gaat dit jaar naar de witte souvignier gris met 9.657 stokken. De blauwe monarch is een goede tweede met 4.958 stokken. In 2023 was de chardonnay nog met afstand de meest populaire druif.
Opmerkelijke verschuiving
Dit jaar gingen er slechts 3.400 stokken van deze klassieker de grond in. De blauwe pinot noir bleef steken op 500 stokken. Een verklaring voor deze opmerkelijke verschuiving is dat de aanplant in Limburg in 2024 in verhouding enigszins achterbleef bij die boven de grote rivieren. Daar komt bij dat Stan Beurskens een uitgesproken voorliefde voor nieuwe rassen heeft en hij in Limburg verreweg de meeste aanplant realiseerde.
Carillon
Van de splinternieuwe FR 628-2005r gingen in 2023 nog maar 500 stokken de grond in. Dat gebeurde in een van de wijngaarden van St. Martinus. Inmiddels heeft het ras een naam: carillon. Naast het domein in Vijlen heeft ook Wijngaard Guillaume in Slenaken het ras nu aangeplant. De optelsom leert dat er van de druif dit jaar al 2.600 stokken de grond ingingen. Blijkbaar is de carillon een veelbelovend druivenras.
De optelsom van nieuwe aanplant in 2024
Wit en blauw
- Totale aanplant van witte druivenrassen is 28.257 stokken
- Totale aanplant van blauwe druivenrassen is 12.858 stokken
Klassiek en nieuw
- Totale aanplant van klassieke druivenrassen is 7.950 stokken
- Totale aanplant van nieuwe druivenrassen is 33.165 stokken
Populairste druivenrassen
Witte druivenrassen
- Souvignier gris (9.675 stokken)
- Solaris (4.700 stokken)
Blauwe druivenrassen
- Monarch (4.958 stokken)
- Satin noir (2.700 stokken)
Duurzamer
Door de bank genomen is de teelt van de meer resistente nieuwe rassen duurzamer dan die van klassieke rassen. Er zijn minder gewasbeschermingsmiddelen nodig. Daar ligt een uitdaging voor de Nederlandse wijnbouwsector. Zoals elk jaar plantten de wijnboeren meer witte (28.257) dan blauwe druiven (12.858). Witte druiven rijpen in een relatief koel klimaat nu eenmaal beter dan blauwe. Keuringen tonen wel dat rode wijnen uit Nederland ook steeds beter worden.
De ontwikkelingen per provincie
Provincies
- Drenthe (+ 2,8 ha)
- Flevoland (-)
- Friesland (+ 1,5 ha)
- Gelderland (- 1,0 ha)*
- Groningen (-)
- Limburg (+7,2 ha)*
- Noord-Brabant (-)
- Noord-Holland (+ 0,5 ha)
- Overijssel (+ 1,5 ha)
- Utrecht (-)
- Zeeland (-)
- Zuid-Holland (-)
* De krimp in Gelderland door de beëindiging van Wijnhoeve Middeldorp (1 hectare) en de uitbreiding van Domein D’Hunes met de aankoop van een hobbywijngaard (1 hectare) verklaren de afwijkende cijfers ten opzichte van de nieuwe aanplant.
Grote ambities
De belangrijkste wijnregio’s in Nederland zijn Zuid-Limburg en de Achterhoek. Dat blijft zo. In 2024 wordt de voorsprong van Limburg op andere provincies alleen maar groter. De groei van het aantal wijngaarden in uitgerekend de meest noordelijke provincies is opvallend. Het lijkt er op dat de instappende wijnboeren in Drenthe en Friesland grote ambities hebben. Dat is interessant. De Achterhoek is een belangrijke wijnregio, maar het wijngaardareaal in Gelderland krimpt.
Gelderland
Die krimp is niet dramatisch. Door het stoppen van Wijnhoeve Middeldorp verdwijnt er 1 hectare. Intussen is het wel opmerkelijk dat de groei in Gelderland nu stagneert. Naast Zuid-Limburg en Twente is de Achterhoek de regio die klimatologisch het meest geschikt is voor wijnbouw. Het is de vraag of de bescheiden groei van het Nederlandse wijngaardareaal in 2024 het begin is van een neergaande trend. Vooralsnog lijkt het daar niet op.
Transitie in de landbouw
Diverse wijnboeren hebben plannen om in 2025 weer uit te breiden. De wijnstokken zijn al besteld. Op een aantal plaatsen staan zelfs grote uitbreidingen op de planning. Het is de vraag of het besluit van de provincie Limburg om jonge boeren een steuntje in de rug te geven bij de overstap naar wijnbouw de sector een positieve impuls geeft. Het is niet uitgesloten dat andere provincies het voorbeeld van Limburg volgen om de transitie in de landbouw te stimuleren.
-
20 augustus 2023Waarom een halve Fransman kiest voor wijnbouw op Walcheren -
18 juli 2023Het verhaal achter de overname van RAAR door Domein Holset -
20 juni 2023Wat je ziet als je inzoomt op de groei van de Nederlandse wijnbouwsector in 2023 -
26 september 2022Natte druivenoogst na droomseizoen kan de pret (nog) niet drukken -
10 augustus 2022Waarom het met wijnjaar 2022 nog alle kanten op kan…